ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਹੈ

ਵੰਸ਼ਦਾਨੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਫਲਸਫੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਸਮਾਜ ਲਈ ਅਨਮੋਲ ਖਜ਼ਾਨਾ 'ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ' ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਹਰ ਸੰਭਵ ਮੌਕੇ ਅਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਪੀਲਾਂ ਵੱਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਡੂੰਘੀ ਝਾਤ ਨਹੀਂ ਮਾਰੀ। ਜੇਕਰ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਅਪੀਲਾਂ ਵੱਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਝਾਤ ਮਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਦਾ ਅਟੁਟ ਹਿੱਸਾ ਸਫ਼ਾਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਏਨੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਨਾ ਹੁੰਦੇ, ਅੱਜ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤੋਂ ਰੌਣਕ ਬੇਮੁਖ ਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਇਹ ਸਾਰੇ ਉਪਰਾਲੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕੇ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਲਿਤ ਆਗੂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦਾ। ਸਭਾ-ਸੁਸਾਇਟੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਯੁਗ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕ ਲੀਡਰ ਚੁਣਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਲੀਡਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੀਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੰਬੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੀ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕਈ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਲੀਹਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਦਲੀਲ ਇਹ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਦਲਿਤ ਲੀਡਰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪੇਂਟਰ ਨੇ ਇਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਇਆ, ਉਸ ਨੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਚਿੱਤਰ 'ਤੇ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਚਿੱਤਰ 'ਚ ਜੋ ਵੀ ਗਲਤੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸੁਝਾਅ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿਓ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਵੀ ਉਸ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਵੇਖਣ, ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਉਸ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਗੋਲੇ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾ ਦੇਣ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਚਿੱਤਰ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਗੋਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਚਿੱਤਰ 'ਚ ਅਣਗਿਣਤ ਗੋਲੇ ਲੱਗ ਗਏ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਖ਼ਾਲੀ ਕੈਨਵਸ ਫਰੇਮ 'ਚ ਲਗਾ ਕੇ ਉਸ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਰੰਗ ਤੇ ਬਰੱਸ਼ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿਸ ਸੱਜਣ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਗੋਲਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਗੋਲੇ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਕੇ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਜੋ ਵੀ ਕਮੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਉਹ ਖ਼ਾਲੀ ਕੈਨਵਸ ਕਈ ਦਿਨ ਪਈ ਰਹੀ, ਸੁਝਾਅ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਉਸ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਸਮਰੱਥਤਾ ਜਤਾਈ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨ ਹੈ ਪਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਲੀਕ ਖਿੱਚਣੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਫਲਸਫਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਉਸ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਂ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਧਰੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਲੋੜ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ। ਸਾਡੇ ਨਾਅਰੇ, ਸਾਡਾ ਜੋਸ਼ ਤੇ ਸਾਡੇ ਹੋਸ਼ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਤਾਲਮੇਲ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਗੁਣ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੋਲੋਂ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਇਕ ਅਲੱਗ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਰਵਟ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦਿੱਲੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਜਾਂ ਅੱਛਾਈ ਨਹੀਂ ਗਿਣਾਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਰੋਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਵੀ ਟੇਪ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਚੋਣਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੋ ਗੀਤ ਨਾ ਗਾਈਏ ਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦਲਿਤ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਨੇ ਜਿਤਾਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ, ਉਹ ਆਰ. ਐਸ. ਐਸ. ਦਾ ਪਿੱਠੂ ਹੈ, ਉਹ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੀ ਕਠਪੁਤਲੀ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਹਟ ਕੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਕੋਲ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰਾ ਬਹੁਮਤ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਸਾਨੂੰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਹਰ ਲੀਡਰ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਚਾਹ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਸੌ ਰੁਪਏ ਦਾ ਮਫ਼ਰਲ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਸੱਚੀ ਹਮਦਰਦੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਬਿਨਾਂ ਮਤਲਬ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੇ ਗੁਗੇ ਗਾਈ ਚੱਲੀਏ, ਇਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ। ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਰੋਧ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਗੱਲ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਕਿ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਵਿਕਾਸ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੀ ਦਸ਼ਾ ਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਸਹੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਿਰਫ਼ ਗੱਲਾਂ-ਬਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹੋਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਲਿਤ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।